W książce przedstawione są dziedziny życia ucznia, które powinny być przedmiotem poznania nauczyciela oraz podstawowe metody, które mogą mu ułatwić to poznanie. Książka zawiera również wskazówki dotyczące konstruowania prostych, praktycznych narzędzi niezbędnych nauczycielowi do uzyskania potrzebnych informacji. W części pierwszej książki omówiono dziedziny zdobywania informacji. W poszczególnych rozdziałach tej części wyodrębniono podrozdziały - hasła sygnalizujące podstawowe zagadnienia, o których nauczyciel powinien wiedzieć. Te zagadnienia to wybrane właściwości psychiczne uczniów, zjawiska zachodzące w zespole wychowanków, ich postawy, wartości i aspiracje, ich stosunek do nauki szkolnej, pozaszkolne zajęcia uczniów, ich środowisko społeczne, oraz zagrożenia narkotykami. Jest tu również uwzględnione poznawanie przez nauczyciela własnej pracy. W drugiej części książki przedstawione są metody zbierania informacji. Omówiony jest tu całokształt działań rozpoznawczych dotyczących uczniów, które powinien podejmować nauczyciel wyższych klas szkoły podstawowej, gimnazjum i szkoły średniej. Lektura odpowiednio dobranych fragmentów książki umożliwia skonstruowanie narzędzi badawczych do zbierania informacji o uczniu lub o zespole uczniowskim. Nauczyciel w części pierwszej wyszukuje interesujący go temat, na który chce zebrać informacje. Tu dowiaduje się, jakie narzędzie badawcze jest dla danego tematu najbardziej odpowiednie, i sięga do części drugiej książki, w której przedstawiona jest metoda konstruowania wybranego narzędzia i przeprowadzenia badania za jego pomocą. Uzyskuje w ten sposób wiarygodną informację, często niezwykle pomocną w działaniach wychowawczych."